Του Ευάγγελου Ορφανίδη*
Το διαζύγιο δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση αν λάβουμε υπόψη ότι η όλη διαδικασία είναι ψυχοφθόρα και χρονοβόρα, επηρεάζοντας αρνητικά τα μέλη μιας οικογένειας και αναπόφευκτα τα τραυματίζει. Το παιδί είναι ίσως το πρώτο που απορροφά τον επίπονο κραδασμό του χωρισμού.
Η ενότητα των γονιών δίνει στο παιδί σιγουριά, ασφάλεια και ελπίδα, και γι’ αυτό δεν υπάρχει παιδί που να θέλει οι γονείς του να χωρίσουν. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις ο χωρισμός φαίνεται να είναι η μόνη λύση, ειδικότερα σε περιπτώσεις όπου το περιβάλλον γίνεται τοξικό για τα παιδιά. Παρόλα αυτά, στα παιδιά των οικογενειών αυτών, και συγκεκριμένα των πιο μικρών ηλικιών, μένει άσβεστη η ελπίδα της επανασύνδεσης.
Η αντίδραση των παιδιών σε ένα διαζύγιο οφείλεται στο πώς θα βιώσουν αυτή την διαδικασία μέσα από την συμπεριφορά των γονιών. Πολλά παιδιά μετά από τον χωρισμό παρουσιάζουν έντονα το αίσθημα της εγκατάλειψης με αποτέλεσμα να διακατέχονται από ανασφάλειες και έντονο στρες σε όλα τα στάδια της ζωής τους, όπως επίσης μελλοντικά να δυσκολεύονται στην απόκτηση υγιών σχέσεων. Η βασική προτεραιότητα των γονιών στην διαδικασία αυτή είναι να προετοιμάσουν το έδαφος για τον επικείμενο χωρισμό, βοηθώντας το παιδί να αντιμετωπίσει και να προσαρμοστεί στις νέες αλλαγές στη ζωή του.
Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το διαζύγιο
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει εύκολος τρόπος για να γίνει μια τέτοια κίνηση, υπάρχει όμως τρόπος να γίνει σωστά και μεθοδικά, ώστε να επικρατήσει στο παιδί η ψυχοσυναισθηματική του ισορροπία. Αφότου παρθεί η από κοινού τελική απόφαση, οι γονείς, και οι δύο μαζί, ανακοινώνουν στο παιδί την απόφασή τους. Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι στη στιγμή της ανακοίνωσης πρέπει να επικρατεί ηρεμία και νηφαλιότητα, χωρίς να εκδηλώνονται αισθήματα θυμού, ενοχής και αλληλοκατηγορίες.
Παρόλο που η συζήτηση περί χωρισμού πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στην ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού είναι θεμιτό όλα τα παιδιά να ακούνε το ακόλουθο και ίσως κλισέ αλλά βασικό μήνυμα-υπόσχεση, ότι ανεξάρτητα με το διαζύγιο θα συνεχίσετε να είστε οικογένεια ακόμη και αν δεν μένουν μαζί ο μπαμπάς και η μαμά και ότι θα το αγαπάτε παντοτινά και ότι θα προσπαθήσετε να μην αλλάξετε πολλά πράγματα στην καθημερινότητα του. Επίσης, είναι καλό οι γονείς να γνωρίζουν ότι είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να επαναλάβουν αρκετές φορές αυτή την συζήτηση όταν το ζητά το παιδί βοηθώντας το να δεχτεί τη νέα πραγματικότητα.
Συνήθως τα παιδιά μικρότερης ηλικίας δυσκολεύονται να αντιληφθούν την κατάσταση έτσι δεν χρειάζεται να εξηγήσετε τα πάντα όπως και σε πιο μεγάλες ηλικίες πρέπει να αποφευχθεί η υπερανάλυση, καθώς μέσα στον χρόνο και την ωρίμανση θα καταλάβουν.
Όπως σε κάθε χωρισμό, αποχωρισμό και γενικά αλλαγή στην ζωή μας, χρειαζόμαστε μια περίοδο προσαρμογής, συνήθως επίπονη σε τέτοιες περιπτώσεις. Δώστε στο παιδί σας αγάπη, στοργή, κατανόηση και τον χρόνο που χρειάζεται. Σ’ αυτό το μεταβατικό στάδιο της αναπροσαρμογής του παιδιού υπάρχουν κάποια «πρέπει» και «δεν πρέπει», που είναι καλό να εφαρμόζουν οι γονείς.
Τα «δεν πρέπει»
Αποφεύγετε να μιλάτε άσχημα για τον/την πρώην, όπως επίσης και της μη λεκτικές προσβολές π. χ περίεργα βλέμματα, χειρονομίες κ. α . Το παιδί έχει δικαίωμα να έχει μια καλή εικόνα για τους γονείς ασχέτως των λαθών που ίσως υπέπεσαν στην σχέση τους. Το παιδί εισπράττει άμεσα το οτιδήποτε αρνητικό.
Δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιήσετε το παιδί σαν «κατάσκοπο». Πολλές φορές δυστυχώς υιοθετείται αυτή η τακτική για να μαθαίνει ο ένας απ’ τους δύο γονείς αν πρώην προχώρησε σε άλλη σχέση ή αν διαχειρίζεται σωστά την διατροφή. Το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η αύξηση του αισθήματος ενοχής και ανασφάλειας του παιδιού.
- Μην κάνετε το παιδί να νιώθει ενοχές όταν περνά χρόνο με τον άλλο γονιό. Όταν επιστρέψει ρωτήστε το πώς πέρασε με τον μπαμπά ή τη μαμά με ένα πλατύ χαμόγελο ακόμη και αν δεν το εννοείτε.
- Το παιδί τείνει να γίνεται χειριστικό μετά το χωρισμό θέλοντας υποσυνείδητα να τιμωρήσει τους γονείς για την αναστάτωση που του προκάλεσαν. Οπότε μην ανταποκρίνεστε σε τυχόν χειριστικές συμπεριφορές, όπως υπερβολικά δώρα, χατίρια και υποχωρήσεις σε θέματα που δεν το σηκώνουν. Η οριοθέτηση πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι στην ανάπτυξη του παιδιού.
- Απαιτείστε από τις γιαγιάδες και παππούδες να μην εκφράζονται αρνητικά μπροστά στο παιδί για τον/την πρώην. Μην βάζετε το παιδί στην δύσκολη θέση να πάρει το μέρος κάποιου στην αντιδικία αυτή.
Τα «πρέπει»
Το πρώτο και το πιο βασικό είναι η επικοινωνία. Ενθαρρύνεται το παιδί να σας μιλάει για το πως νιώθει. Αποδεχόμαστε το πως νιώθει χωρίς να το κατακρίνουμε. Το παιδί πρέπει να νιώθει ότι μπορεί να επικοινωνεί και με τους δύο γονείς όποτε το θελήσει.
Για το παιδί είναι ωφέλιμες οι συναντήσεις όλης της οικογένειας σε δραστηριότητες όπως γενέθλια, γιορτές στο σχολείο κ.ά. δείχνοντας στο παιδί ότι ακόμα υπάρχει η οικογένεια απλά με διαφορετική μορφή. Ο γονιός που δεν μένει μαζί με το παιδί πρέπει να είναι συνεπής στις ώρες του και να επικοινωνεί τακτικά με το παιδί. Αυτό θα βοηθήσει στο να μειωθεί το αίσθημα της εγκατάλειψης που ίσως νιώσει το παιδί στα αρχικά στάδια του διαζυγίου.
Οργάνωση χρόνου
Οργανώστε τον χρόνο που θα περνά με τον καθένα σας το παιδί. Αυτό πρέπει να γίνει διακριτικά και με σκοπό το παιδί να μην αλλάζει συχνά περιβάλλον. Ενδείκνυται το παιδί να περνά πιο πολλή χρόνο με τον γονιό που μένει μακριά αξιοποιώντας αργίες ή σαββατοκύριακα. Καθώς προσαρμόζεστε στην νέα κατάσταση προσπαθήστε να είστε θετική επηρεάζοντας επίσης και το παιδί σας θετικά δείχνοντας του ότι μπορείτε να περνάτε καλά.
Οι γονείς πρέπει να έχουν επικοινωνία σε ότι αφορά το παιδί, συμβάλλοντας από κοινού στην διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Σε περίπτωση που υπάρξουν νέοι σύντροφοι στη ζωή σας μην τους παρουσιάσετε αμέσως, αυτό πρέπει να γίνει διακριτικά και με προϋποθέσεις.
Ο χωρισμός απαιτεί από όλα τα μέλη της οικογένειας την ικανότητα προσαρμογής σε καινούργιες καταστάσεις. Γι’ αυτό οι γονείς οφείλουν να διατηρήσουν υπεύθυνα τον ρόλο τους ως γονείς περνώντας απ’ αυτό το στάδιο όσο πιο διακριτικά και ανώδυνα γίνεται φροντίζοντας παράλληλα και με προτεραιότητα για την ψυχική ηρεμία του παιδιού τους. Για το παιδί η οικογένεια πρέπει να υπάρχει ακόμη και μετά από το χωρισμό.
*
*Εγγεγραμμένος Κλινικός Ψυχολόγος, DipCH,
Ηλεκτρονική διεύθυνση: angelospsy@gmail.com
