Του Ευάγγελου Ορφανίδη*
Η ζήλια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που βιώνουμε όλοι, λίγο ή πολύ, στο πλαίσιο μιας σχέσης. Τα πρώτα «τσιμπήματα» ζήλιας τα βιώνουμε σε πολύ μικρή ηλικία. Για παράδειγμα, όταν σταματήσαμε να μονοπωλούμε το ενδιαφέρον των γονιών μας μετά τη γέννηση του νέου μέλους. Το νέο μέλος ήταν ο αντίζηλος στην αγάπη της μάνας και του πατέρα.
Η συναισθηματική αλληλεπίδραση που είχαμε κατά την παιδική μας ηλικία με τους γονείς μας είναι η μικρογραφία της συμπεριφοράς μας στις σχέσεις μας στην ενήλικη ζωή. Στις ερωτικές σχέσεις η ζήλια συνήθως προκύπτει από μια υπαρκτή ή φαντασιακή απειλή πως κάποιο άλλο άτομο θα «κλέψει» το ερωτικό – και όχι μόνο – ενδιαφέρον του/της συντρόφου. Στο έργο του Σαίξπηρ «Οθέλλος» αποδόθηκε αποτελεσματικά η έννοια της παθολογικής ζήλιας. Ο Οθέλλος ήταν ένας ερωτευμένος νεόνυμφος που πείστηκε από έναν στρατιώτη, τον Ιάγο, ότι η γυναίκα του Δεισδαιμόνα τον απατούσε με έναν άλλο άνδρα. Τυφλωμένος από τη ζήλια και την οργή δολοφονεί την αθώα σύζυγο του και στη συνέχεια αυτοκτονεί.
Ο Οθέλλος αποτελεί ένα δυνατό πρότυπο της παθολογικής ζήλιας και των ανεξέλεγκτων συμπεριφορών που μπορεί να προκληθούν. Η νοσηρή ζήλια επιδρά αρνητικά και καταστρεπτικά σε μια σχέση. Το άτομο που βιώνει αυτή τη κατάσταση διακατέχεται από έντονα συναισθήματα, κυρίως από τον φόβο της εγκατάλειψης, και της προδοσίας. Αυτός ο φόβος είναι η κύρια αιτία που παρακινεί το άτομο να κατευθύνει την οργή του προς τον/την σύντροφο, στα άτομα που θεωρούνται αντίζηλοι και σε πολλές περιπτώσεις στον ίδιο τους τον εαυτό.
Τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς απορρέουν κυρίως από τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία όπως η εγκατάλειψη, η απόρριψη ή και η καλλιέργεια αρνητικών απόψεων στο παιδί για το πόσο κακός και ανάξιος για εμπιστοσύνη είναι ο κόσμος. Τα άτομα που διακατέχονται από αυτές τις βασανιστικές ιδέες μπορούν να βοηθηθούν αποτελεσματικά μέσα από την αυτογνωσία ανακαλύπτοντας τις βαθύτερες φοβίες που πυροδοτούν τέτοιου είδους συμπεριφορές. Από την άλλη μεριά η ζήλια σε υγιείς σχέσεις είναι ένδειξη ενδιαφέροντος, έρωτα, και διεκδικητικότητας.
Μπορούμε να πούμε ότι είναι η σπίθα που πολλές φορές αναζωπυρώνει το πάθος σε μια σχέση. Είναι ένα συναίσθημα που λειτουργεί ως κίνητρο και διατηρεί την έλξη μεταξύ των ερωτικών συντρόφων. Τα θεμέλια μιας υγιούς σχέσεις είναι η εμπιστοσύνη, χωρίς βέβαια η εμπιστοσύνη να θεωρείται κάτι αυτονόητο και δεδομένο. Όλες μας οι σχέσεις, είτε είναι φιλικές είτε επαγγελματικές είτε ερωτικές, πάντοτε πρέπει να είναι επενδυμένες με δεκτικότητα, προθυμία και χρόνο.
* Κλινικός Ψυχολόγος, DipCH,
Hλεκτρονική διεύθυνση: angelospsy@gmail.com
