Του Δρα Τάσου Λάμπρου Χριστοδούλου*
Το 1936 οι Stein και Leventhal περιέγραψαν το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (Polycystic ovarian syndrome-PCO), που χαρακτηριζόταν από παχυσαρκία, υπερτρίχωση, ανωοθυλακιορρηξία και διογκωμένες σαν μπάλες μπιλιάρδου ωοθήκες. Σήμερα, αν κάποιος επέμενε στα ευρήματα αυτά, ένας μεγάλος αριθμός πασχουσών θα διέφευγε τη διάγνωση και τη σωστή θεραπεία του ΣΠΟ. Η συχνότητα του συνδρόμου είναι αρκετά υψηλή: περίπου έξι στις δέκα γυναίκες πάσχουν από αυτό, ενώ πολλές από αυτές ούτε καν το γνωρίζουν. Ακόμη και σήμερα το σύνδρομο αυτό είναι ένα από τα συχνότερα αίτια υπογονιμότητας.
Τι είναι το ΣΠΟ;
Ο γυναικείος γεννητικός κύκλος είναι ένα δυναμικό σύστημα με μηνιαίο ρυθμό, που περιλαμβάνει μηχανισμούς με λεπτές ορμονικές διακυμάνσεις που λαμβάνουν χώρα από στιγμή σε στιγμή. Οι συνεχείς αυτές διαφοροποιήσεις στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας είναι η υγιής κατάσταση που οδηγεί σε ωοθυλακιορρηξία.
Όταν το σύστημα, για διάφορους λόγους, όπως οι πολυκυστικές ωοθήκες, φτάσει σε μια σταθερή κατάσταση, με παύση των λεπτών δυναμικών ισορροπιών στα επίπεδα των ορμονών, εμφανίζεται ανωοθυλακιορρηξία. Στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών διαταράσσεται η ισορροπία των ορμονών που ρυθμίζουν την ωορρηξία. Φυσιολογικά, κατά τη διάρκεια ενός κανονικού κύκλου τα οιστρογόνα, η τεστοστερόνη και η ωχρινοποιητική ορμόνη (LH) αυξάνονται και ελαττώνονται ρυθμικά, και η γυναίκα οδηγείται σε έμμηνο ρύση.
Σε περιπτώσεις γυναικών με πολυκυστικές ωοθήκες, οι ορμόνες αυτές παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Τα ωοθυλάκια δεν ωριμάζουν, δεν συμβαίνει ωοθυλακιορρηξία (ή συμβαίνει σπάνια) και οι ωοθήκες διογκώνονται και γεμίζουν με πολλές μικρές κύστεις. Το κατεξοχήν ορμονικό χαρακτηριστικό του συνδρόμου είναι τα αυξημένα επίπεδα LH στο πλάσμα και τα ελαττωμένα επίπεδα FSH. Η συνεχής δράση της αυξημένης LH στα κύτταρα της θήκης των ωοθυλακίων προκαλεί αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων. Τα αυξημένα ανδρογόνα προκαλούν αμηνόρροια και υπερτρίχωση. Τα οιστρογόνα πιθανώς προκαλούν τάση παχυσαρκίας.
Κλινικά χαρακτηριστικά
Υπερτρίχωση, παχυσαρκία , διαταραχές της περιόδου, αύξηση του μεγέθους των ωοθηκών, στειρότητα…
Διάγνωση
Η διάγνωση θα στηριχτεί κυρίως στο ιστορικό και την κλινική εξέταση, στον γυναικολογικό ορμονικό έλεγχο καθώς επίσης τον υπερηχογράφηκο έλεγχο για την επιβεβαίωση ή τον αποκλεισμό της παρουσίας διογκωμένων ωοθηκών ή κυστών στις ωοθήκες. Η πρωταρχική διαγνωστική προσέγγιση πρέπει να συνδυάζεται με τον αποκλεισμό άλλων καταστάσεων που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα.
Προειδοποιητικά σημεία
Τα συμπτώματα των πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να είναι πολύ ύπουλα και δεν είναι απαραίτητο οι γυναίκες που πάσχουν από το σύνδρομο να είναι παχύσαρκες, με υπερτρίχωση και ακμή.
Τα προειδοποιητικά σημεία του συνδρόμου περιλαμβάνουν:
1. Άτακτη, απούσα ή βαριά εμμηνορρυσία
2. Υπερτρίχωση προσώπου ή σώματος
3. Λέπτυνση των μαλλιών
4. Κύστεις στις ωοθήκες
5. Ακμή
6. Υπερινσουλιναιμία, αντοχή στην ινσουλίνη ή διαβήτης
7. Στειρότητα
8. Ανεξήγητη παχυσαρκία ή ανικανότητα απώλειας βάρους.
Πιθανές μακροχρόνιες επιδράσεις
Παλαιότερα μερικοί γιατροί θεωρούσαν ότι οι πολυκυστικές ωοθήκες δημιουργούσαν μόνο αισθητικό πρόβλημα ή στειρότητα. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι γυναίκες που πάσχουν από το σύνδρομο κινδυνεύουν περισσότερο και από άλλα χρόνια και σοβαρά νοσήματα τα οποία περιλαμβάνουν:
Διαβήτη: Μερικές γυναίκες με PCO έχουν πρόβλημα στη χρήση της ινσουλίνης από το σώμα τους.
Καρκίνο του ενδομητρίου: Τα υψηλά επίπεδα ανδρογόνων εμποδίζουν την απόπτωση του ενδομητρίου κάθε μήνα, αυξάνοντας την πιθανότητα καρκίνου του ενδομητρίου σε νεαρότερη ηλικία.
Καρδιοπάθειες: Γυναίκες με PCO έχουν χαμηλά επίπεδα HDL (καλή χοληστερίνη) σε σύγκριση με τα επίπεδα της LDL (κακή χοληστερίνη) και των τριγλυκεριδίων. Εκτός από την τάση για υπέρταση, τα παραπάνω υψηλά επίπεδα χοληστερίνης προδιαθέτουν για καρδιοπάθεια ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Κλασικές θεραπείες
Αντισυλληπτικά δισκία: ελαττώνουν τα επίπεδα των ανδρογόνων και εγκαθιδρύουν κανονικές περιόδους. Μετφορμίνη ή παρόμοια φάρμακα: βοηθά το σώμα να χρησιμοποιήσει την ινσουλίνη περισσότερο αποτελεσματικά, ρυθμίζοντας την έμμηνο ρύση και ελαττώνοντας την παραγωγή τεστοστερόνης. Μερικές φορές αυτό αποκαθιστά την ωορρηξία και συχνά ελαττώνει τα συμπτώματα της υπερτρίχωσης, της ακμής, της παχυσαρκίας και του κινδύνου καρδιοπάθειας.
*Μαιευτήρας – Γυναικολόγος,
Τηλέφωνο: 22 469000,
Ηλεκτρονική διεύθυνση:tasos.christodoulou@apollonion.com.cy
