Της Δρος Λίζας Βάρβογλη*
Το μετατραυματικό στρες είναι μια διαταραχή που προκαλείται ύστερα από μια πολύ τραυματική εμπειρία που έζησε κανείς, και η οποία είτε απείλησε τη σωματική του ακεραιότητα είτε συγκλόνισε το συναισθηματικό του κόσμο. Από μετατραυματικό στρες πάσχουν συχνά άνθρωποι που έχουν επιζήσει πολέμων και φυσικών καταστροφών, αλλά, πολλές φορές, ακόμη και άτομα που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής ή συναισθηματικής κακοποίησης…
Τι είναι το μετατραυματικό στρες;
Το μετατραυματικό στρες είναι μια ψυχολογική κατάσταση που μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε άτομο που είχε άμεση εμπειρία ή ήταν μάρτυρας σε καταστάσεις που είτε απείλησαν τη δική του ζωή ή εκείνη κάποιου άλλου είτε το τραυμάτισαν ψυχολογικά. Συνήθως συνδέουμε τη διαταραχή αυτή με καταστάσεις όπως ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές και οι τρομοκρατικές πράξεις, αλλά μπορεί ακόμη να σημειωθεί ύστερα από σοβαρά δυστυχήματα ή άγριες προσωπικές επιθέσεις, όπως ο βιασμός ή η παιδική κακοποίηση. Τα άτομα που υποφέρουν από μετατραυματικό στρες συχνά ξαναζούν την τραυματική εμπειρία και έχουν φλας μπακ από το γεγονός, δυσκολεύονται να κοιμηθούν και νιώθουν αποκομμένα από την πραγματικότητα. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι τόσο έντονα και να εμφανίζονται τόσο συχνά, ώστε να έχουν άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή του ατόμου.
Ποια είναι τα ψυχολογικά προβλήματα που απορρέουν από καταστροφικές εμπειρίες;
Τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικοι που επιζούν μιας καταστροφής ή βιώνουν μια έντονη προσωπική αρνητική εμπειρία εμφανίζουν μια σειρά αντιδράσεων σε διάφορους τομείς.
Συναισθηματικές αντιδράσεις: παροδικά συναισθήματα (για αρκετές ημέρες ή λίγες εβδομάδες) σοκ, φόβου, θυμού, ενοχής, ντροπής, αδυναμίας, έλλειψης ελπίδας, συναισθηματικού ‘μουδιάσματος’ (δυσκολία στο να νιώσει κανείς αγάπη ή έρωτα, να έλθει συναισθηματικά κοντά σε κάποιον άλλον, ή να έχει ενδιαφέροντα και να αντλεί ευχαρίστηση από καθημερινές δραστηριότητες).
Διανοητικές αντιδράσεις: σύγχυση, αποπροσανατολισμός, αναποφασιστικότητα, ανησυχία, δυσκολία προσοχής και συγκέντρωσης, απώλεια μνήμης, ανεπιθύμητες αναμνήσεις, αυτοκατηγορία.
Φυσικές αντιδράσεις: σωματική ένταση, κούραση, δυσκολία στον ύπνο, σωματικός πόνος, αντίδραση φόβου στο παραμικρό, ταχυκαρδία, τάση για εμετό, αλλαγές στην όρεξη και στη σεξουαλική επιθυμία.
Διαπροσωπικές αντιδράσεις στις σχέσεις στο σχολείο, τη δουλειά, τις φιλίες, το γάμο ή ως γονιός: έλλειψη εμπιστοσύνης, εκνευρισμός, σύγκρουση, απομόνωση, αίσθημα απόρριψης ή εγκατάλειψης, απομάκρυνση, επικριτική διάθεση ή τάση να τα ελέγχει όλα.
Αποκοπή/Αποπροσωποποίηση: η αίσθηση ότι το άτομο βρίσκεται έξω από τον εαυτό του, σαν να είναι σε ένα όνειρο ή έχει μπλοκ άουτ και δεν μπορεί να θυμηθεί τι συνέβη ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Διεισδυτική αναβίωση της εμπειρίας: τρομακτικές αναμνήσεις, εφιάλτες, φλας μπακ.
Ακραίες απόπειρες αποφυγής ενοχλητικών αναμνήσεων: χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών.
Ακραία συναισθηματική παράλυση: το άτομο είναι εντελώς ανίκανο να νιώσει συναισθήματα.
Υπερδιέγερση: κρίσεις πανικού, υπερβολικός εκνευρισμός.
Σοβαρός βαθμός άγχους: παράλυση από το φόβο, υπερβολική ανημποριά, καταναγκαστικές ιδέες και εμμονές.
Σοβαρός βαθμός κατάθλιψης: παντελής έλλειψη ελπίδας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη κινήτρων ή σκοπού στη ζωή.
Περίπου ένα στα τρία άτομα που επιζούν από καταστροφές έχουν την εμπειρία έντονων αντιδράσεων στρες σε μη φυσιολογικές καταστάσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε μακροχρόνιο μετατραυματικό στρες, σε φοβίες και πανικό ή κατάθλιψη.
Πώς εξελίσσεται το μετατραυματικό στρες;
Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν την εμπειρία τραυματικών, στρεσογόνων γεγονότων βιώνουν μερικά από τα συμπτώματα της διαταραχής του μετατραυματικού στρες τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες. Περίπου 8% των ανδρών και 20% των γυναικών θα αναπτύξουν μετατραυματικό στρες και περίπου 30% από αυτούς θα αναπτύξουν ένα χρόνιο είδος της διαταραχής που θα τους ταλαιπωρεί στη διάρκεια της ζωής τους.
Το χρόνιο μετατραυματικό στρες συνήθως περιλαμβάνει περιόδους έντονων συμπτωμάτων που ακολουθούνται από άλλα διαστήματα χωρίς συμπτώματα ή με αισθητά μειωμένη εμφάνισή τους.
Ποια άτομα είναι πιθανότερο να αποκτήσουν τη διαταραχή του μετατραυματικού στρες;
- Τα άτομα που βίωσαν καταστάσεις πολύ έντονου στρες, οι οποίες ήταν απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες, όπως σεξουαλική κακοποίηση, πραγματική ή υποκειμενική αίσθηση υπευθυνότητας και προδοσία.
- Τα άτομα με προϋποθέσεις ευπάθειας, όπως γενετικές καταβολές, παιδικό τραύμα, έλλειψη κοινωνικού κύκλου για στήριξη, και ταυτόχρονα στρεσογόνα γεγονότα.
- Tα άτομα που δηλώνουν ότι αισθάνονται μεγαλύτερη απειλή ή κίνδυνο και τα οποία υποφέρουν από φόβους, τρόμο και πανικό.
- Τα άτομα που προέρχονται από περιβάλλον που τους προκαλεί ντροπή, ενοχές, στίγμα και μίσος προς τον εαυτό τους.
Προστασία που προέρχεται από ψυχολογικούς πόρους
Οι ψυχολογικοί πόροι, όπως οι προσπάθειες αντιμετώπισης της κατάστασης, η ύπαρξη ελπίδας, η αισιοδοξία, ο δυναμισμός, η δραστηριοποίηση, ο έλεγχος της κατάστασης, η αυτοεκτίμηση και η αίσθηση του ατόμου ότι μπορεί με τις πράξεις του να επιτύχει κάτι καλό, βοηθούν και προστατεύουν τα θύματα καταστροφών, σύμφωνα με εμπειρικές μελέτες.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι τρόποι με τους οποίους ένα άτομο αντιμετωπίζει τέτοιες καταστροφικές καταστάσεις επηρεάζουν την εμφάνιση και την ένταση των μετέπειτα συμπτωμάτων. Όλες οι έρευνες έδειξαν ότι η αποφυγή του προβλήματος και η κατηγορία, είτε του ίδιου του ατόμου που εμφανίζει τη διαταραχή είτε άλλων, δεν απέφεραν καρπούς. Οι άλλοι τρόποι αντιμετώπισης αποδείχθηκαν βοηθητικοί είτε από μόνοι τους είτε σε συνδυασμό με άλλους, ανάλογα με την κατάσταση. Πάντως, ένα εντυπωσιακό στοιχείο όλων των ερευνών ήταν το γεγονός ότι, τελικά, περισσότερο σημαντική ήταν η πεποίθηση του ατόμου ότι ακολουθεί τον κατάλληλο τρόπο αντιμετώπισης του καταστροφικού γεγονότος, παρά ο ίδιος ο τρόπος.
Βοήθεια που μπορεί να προσφέρει κανείς στον εαυτό του ύστερα από τραυματικές εμπειρίες
- Αναζήτηση υποστήριξης από συγγενείς και φίλους
- Συντροφιά με άλλους
- Συζήτηση για προσωπικά συναισθήματα
- Προσοχή στο τι λένε οι άλλοι για τα δικά τους συναισθήματα
- Αποδοχή ότι πρόκειται για περίοδο οδύνης και πένθους
- Αποδοχή ότι το κλάμα αποφορτίζει
- Επαναφορά των καθημερινών συνηθειών
- Επίλυση προβλημάτων, ξεκινώντας με μικρά βήματα και θέτοντας μικρούς αλλά εφικτούς κάθε φορά στόχους
- Καλή διατροφή, άσκηση, χαλάρωση, ύπνος
- Δραστηριότητες που προκαλούν ευχαρίστηση
Πότε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό
Μερικές φορές ορισμένοι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερη βοήθεια προκειμένου να ξεπεράσουν μια τραυματική εμπειρία. Ανθρωποι που επέζησαν μιας καταστροφής, παιδιά και άτομα που είχαν και άλλες τραυματικές εμπειρίες ή συναισθηματικά προβλήματα πιθανόν να χρειάζονται τη βοήθεια ενός ειδικού. Κάποιος μπορεί να χρειάζεται παραπάνω υποστήριξη, ένα μήνα μετά την τραυματική εμπειρία, σε περίπτωση που:
- Εξακολουθεί να νιώθει μεγάλη στεναχώρια και φόβο
- Φέρεται διαφορετικά από ό,τι πριν από την τραυματική εμπειρία
- Δεν μπορεί να εργαστεί ή να φροντίσει τα παιδιά και το σπίτι
- Έχει προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις
- Είναι ανήσυχος και βλέπει εφιάλτες
- Δεν μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται το τραυματικό γεγονός
- Δεν μπορεί να ευχαριστηθεί τη ζωή του
*Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος (greekpsychologypages.blog.gr)
Πηγή:boro.gr
ΦΩΤΟ: Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων
